Ο αστερισμός της Κασσιόπης (Cas)
Ο αστερισμός της Κασσιόπης βρίσκεται ακριβώς δίπλα στον Πολικό Αστέρα. Έχει ένα χαρακτηριστικό σχήμα τεθλασμένης γραμμής, σαν W ή σαν Μ. ή ακόμη και σαν Σ, ανάλογα από την κλίση που έχει στον ουρανό.
Σε κάποιους θυμίζει κεφαλαίο Σ ή ακόμη και .... σκουληκάκι. (Πραγματικά αυτή είναι η πιο αστεία περιγραφή που έχω ακούσει!) Αλλά πάλι γιατί όχι; Οι αστερισμοί είναι τυχαίες γραμμές που ενώνουν τελίτσες, οπότε ο καθένας μπορεί να φανταστεί ότι σχήματα θέλει. Απλώς με τα χρόνια έχουν παγιοποιηθεί τα τωρινά και ισχύουν διεθνώς.
Παλαιότερα ο αστερισμός ήταν γνωστός ως Λακωνική Κλεις από την ομοιότητά του με αυτό το αρχαίο αντικείμενο.
Ανήκει στους «περί τον Πολικό Αστέρα» αστερισμούς, πράγμα που σημαίνει ότι είναι αειφανής αστερισμός. Αειφανείς λέγονται οι αστερισμοί που είναι ορατοί όλο το χρόνο.
Είναι αλήθεια ότι το σχήμα της δύσκολα μπορεί να συνδυαστεί με την εικόνα μιας βασίλισσας. Φανταστείτε όμως ότι αυτό πουβλέπουμε είναι ο θρόνος της βασίλισσας, θεωρώντας ότι τα αστέρια Caph, Shedir, γ-Cas και κ-Cas αποτελούν τη βάση του θρόνου, ενώ ο Ruchbah, ο ε-Cas και ίσως και ο ι-Cas την πλάτη του.
Μυθολογία
Κατά έναν μύθο η Κασσιόπη καυχούμενη ότι είναι ωραιότερη της Ήρας, εξόργισε τη θεά, η οποία την εξόρισε στον ουρανό. Και προκειμένου να μάθει να είναι περισσότερο ταπεινή, την καταδίκασε να είναι το μισό έτος με το κεφάλι χαμηλά προς τα κάτω (εξήγηση για το γεγονός ότι κατά την περιστροφή γύρω από τον Πολικό Αστέρα κατά τη διάρκεια του έτους, η Κασσιόπη φαίνεται ανάποδα κάποιους μήνες)
Κατά μία όμως δημοφιλέστερη εκδοχή, που εμπλέκει και περισσότερους από τους γειτονικούς της αστερισμούς, η Κασσιόπη ήταν βασίλισσα της Αιθιοπίας, σύζυγος του βασιλιά Κηφέα και μητέρα της πριγκίπισσας Ανδρομέδας.
Η Βασίλισσα λοιπόν περηφανεύτηκε ότι είναι πιο όμορφη από τις Νύμφες, τις κόρες του Ποσειδώνα. Εκείνες θιγμένες ζήτησαν από τον πατέρα τους να τις δικαιώσει, τιμωρώντας αυτήν την αλαζονεία.
Εκείνος δέχτηκε την παράκληση και για τιμωρία έστειλε το τρομερό Κήτος στις ακτές της Αιθιοπίας, ώστε να την αποκλείσει.
Ο Κηφέας έστειλε να ρωτήσουν το μαντείο τι πρέπει να κάνει προκειμένου να απαλλαγεί η χώρα του από τον αποκλεισμό αυτό, που έφερνε δεινά στον λαό του, καθώς οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν.
Το μαντείο απάντησε ότι η μόνη λύση ήταν να δεθεί στα βράχια της ακτής ότι πολυτιμότερο είχε η Κασσιόπη, προκειμένου να φαγωθεί από το Κήτος.
Μόνο έτσι θα έπαυε ο αποκλεισμός.
Έτσι έδεσαν στα βράχια την Ανδρομέδα, την μονάκριβη και μοναχοκόρη του βασιλικού ζεύγους, που ήταν πραγματικά ότι πολυτιμότερο είχαν, για να την φάει το θαλάσσιο αυτό τέρας και να σωθεί η πόλη.
Για καλή τύχη της Ανδρομέδας όμως, επέστρεψε εκείνη τη στιγμή ο Περσέας, που είχε πάει να σκοτώσει ένα άλλο τέρας, την φοβερή Μέδουσα. Η Μέδουσα ήταν ένα άλλο δημιούργημα της ζήλιας της Ήρας. Με το βλέμμα της πέτρωνε κάθε ζωντανό πλάσμα.
Ο Περσέας έκοψε το κεφάλι της Μέδουσας στο οποίο τα ανοιχτά μάτια διατηρούσαν την ικανότητα να πετρώνουν ότι έβλεπαν και το είχε φέρει μαζί του.
Έτσι όταν αντιλήφθηκε τι συνέβαινε με την Ανδρομέδα, έσπευσε ιππεύοντας τον φτερωτό Πήγασσο στην ακτή που ήταν εκείνη δεμένη φορώντας την Κυνέην Περικεφαλαία που τον έκανε αόρατο και έχοντας μαζί του το κεφάλι της Μέδουσας. Χωρίς να γίνει αντιληπτός από εκείνη αλλά και από το Κήτος που εκείνη τη στιγμή πρόβαλε από τη θάλασσα για να κατασπαράξει την Ανδρομέδα, έδειξε στο Κήτος το κεφάλι της Μέδουσας και το τρομερό της βλέμμα το μεταμόρφωσε αμέσως σε βράχο.
Έτσι σώθηκε η πριγκίπισσα και η πόλη και ο Κηφέας και η Κασσιόπη έδωσαν στον Περσέα την Ανδρομέδα για σύζυγο.
Όλα τα παραπάνω πρόσωπα του μύθου, ο Κηφέας, η Κασσιόπη, ο Περσέας, η Ανδρομέδα, ο Πήγασσος καθώς και το Κήτος εικονίζονται στον ουρανό κοντά στην Κασσιόπη. (Το Κήτος είναι πιο μακρυά προς τον Νότο).
Παρατήρηση
Μπορούμε να χωρίσουμε την παρατήρησή μας σε δύο μέρη:
Α) Σε αντικείμενα που έχει να μας δείξει ο ίδιος ο αστερισμός
Β) Σε αντικείμενα διπλανών αστερισμών που μπορεί να μας οδηγήσει η Κασσιόπη.
Α) Αντικείμενα βαθέως ουρανού Κασσιόπης
- Μ52 ορατό με κιάλια σε λίγο πιο σκοτεινό ουρανό.
Είναι ένα ανοικτό σμήνος. Εντοπίζεται αρκετά εύκολα ως εξής: Εντοπίζουμε τα αστέρια Shedir και Caph, δηλ. τους α και β Κασσιόπης. Βάζουμε τον Caph στο οπτικό μας πεδίο (κιάλια, ερευνητής τηλεσκοπίου, προσοφθάλμιο) Κινούμαστε πάνω στην νοητή ευθεία που συνδέει τον Caph με τον Shedir, αλλά προς την πλευρά του Caph. Οι κινήσεις μας πρέπει να είναι πολύ αργές για να προλαβαίνουμε να βλέπουμε τι γίνεται. Σε μια απόσταση περίπου όσο είναι η απόσταση α και β Cas εντοπίζουμε ένα αμυδρό τριγωνάκι, που λίγο πιο πέρα έχει ένα πιο φωτεινό τρίγωνο. Εμείς μένουμε στο αμυδρό τριγωνάκι και κινούμενοι κάθετα στην προηγούμενη πορεία μας και προς την μεριά του γ Cas εντοπίζουμε ένα φωτεινότερο μοναχικό αστεράκι. Εκεί ακριβώς θα αρχίσει να φαίνεται το M52 κατ’ αρχήν σαν μια μικρή και αμυδρή άχλη.
Το Μ52 απέχει από τη Γη περίπου 5.000 έτη φωτός και έχει μέγεθος γύρω στα 6-7 mag.
- NGC457 E.T. , Owl Cluster, Flying Dragon Cluster
Ένα ακόμη ανοιχτό σμήνος στην Κασσιόπη. Εντοπίζεται ως εξής: Βρίσκουμε τον δ Cas (τον Ruchbah) με το οπτικό μας μέσον. Απ’ αυτόν βλέπουμε να ξεκινάει προς τα ανατολικά μια σειρά από 3 αμυδρά αστέρια. Την ακολουθούμε και λίγο πιο πέρα εντοπίζουμε ένα λαμπερό αστέρι. Το προσπερνάμε κινούμενοι πάντα στην ίδια ευθεία και εντοπίζουμε το NGC457. Αν κοιτάξουμε τον αστερισμό χωρίς οπτικό μέσον, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σχηματίζεται ένα ισοσκελές τρίγωνο με γωνίες
Βλέποντας το αντικείμενο θα διαπιστώσετε ότι δικαιολογεί τα ονόματα που του έχουν δώσει. Θυμίζει τον εξωγήινο Ε.Τ. από την γνωστή ταινία, θεωρώντας τα δύο φωτεινά αστέρια σαν τα μεγάλα μάτια του, τα χέρια του ανοιχτά στα πλάγια και τα δύο κάτω αστέρια σαν τα πέλματά του.
Από την άλλη θυμίζει και δράκο που πετάει. Πάλι τα φωτεινά αστέρια αποτελούν τα μάτια του, ενώ οι σειρές αστεριών που εκτείνονται εκατέρωθεν του κορμού του, αποτελούν τα διάπλατα ανοιγμένα φτερά του.
Κάποιοι θεώρησαν τον δράκο πολύ μεγάλο και «είδαν» μια κουκουβάγια (Owl) με μεγάλα μάτια και ανοιχτά φτερά.
- Μ103. Κι άλλο ανοικτό σμήνος στον αστερισμό. Ίσως αμυδρό από σχετικά σκοτεινό ουρανό. Βρίσκεται σχεδόν πάνω στην ευθεία που ενώνει τον Ruchbah (δ Cas) με τον ε Cas. Συγκεκριμένα ακριβώς κάτω από τον Ruchbah και πάνω στην ευθεία του προς τον ε, σχηματίζεται ένα μικρό τόξο απότελούμενο από 3 αστέρια. Αν συνεχίσουμε την «πορεία» του τόξου με κατεύθυνση προς τα αριστερά (προς τα βόρεια) θα πέσουμε πάνω στο Μ103. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε άμεσα είναι μια έντονη ομάδα από 3-4 πιο λαμπερά αστεράκια. Με μεγαλύτερη μεγέθυνση βλέπουμε ότι αυτά περιβάλλονται από δεκάδες άλλα αμυδρά, οπότε ολοκληρώνεται το σμήνος. Το Μ103 βρίσκεται σε απόσταση 8.000 - 9.500 ε.φ. από τη Γη.
- NGC663 και NGC 654 Ανάμεσα στον δ και ε Cas. Εντοπίζουμε ξανά τον δ, και το μικρό τόξο από 3 αστέρια, το οποίο καμπυλώνεται πολύ κοντά του, όπου αριστερά του εντοπίσαμε προηγουμένως το Μ103. Προσπερνάμε το τόξο κινούμενοι πάνω στην ευθεία Ruchbah – τοξάκι. Θα συναντήσουμε μια άλλη συστάδα από αστέρια, η οποία σχηματίζει ένα μεγαλύτερο τόξο με λίγο πιο λαμπερά αστέρια απ’ ότι πριν. Μοιάζει σαν σκουλικάκι, που μάλιστα στο ένα μέρος του σχηματίζει διχάλα από δύο αστεριάκια, σαν να είναι τα μάτια ή οι κεραίες του. Στο αστέρι που θα ήταν η ουρά του σκουληκιού, βλέπουμε το ανοιχτό σμήνος NGC654, ενώ δίπλα στο μεσαίο αστέρι της σειράς βλέπουμε το NGC 663. Είναι και τα δύο ανοιχτά σμήνη αστέρων. Το 663 βρίσκεται σε απόσταση 7900 ε.φ. ενώ το 654 σε απόσταση 2014 ε.φ.
Β) Αντικείμενα βαθέως ουρανού γειτονικών αστερισμών
Μ31 Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας
Ο Γαλαξίας της Ανδρομέδας είναι ο πλησιέστερος γαλαξίας προς τον δικό μας. Παρ' όλ' αυτά βρίσκεται σε απόσταση περίπου 2-2.,5 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς. Βρίσκεται στον γειτονικό προς την Κασσιόπη αστερισμό της Ανδρομέδας, απ' όπου πήρε και το όνομά του.
Η διάμετρός του υπολογίζεται στα 140.000 έτη φωτός (θυμηθείτε ότι ο δικός μας γαλαξίας είναι περίπου 100.000 έτη φωτός).
Ο εντοπισμός του είναι εύκολος. Αν θεωρήσουμε ότι τα αστέρια α, β και γ της Κασσιόπης σχηματίζουν ένα τριγωνικό δείκτη, σαν τόξο, αρκεί να εκτείνουμε αυτό το μέγεθος 3 φορές προς την πλευρά που δείχνει. Εκεί ακριβώς θα συναντήσουμε τον γαλαξία της Ανδρομέδας.
Ο Μ31 θα μας φανεί σαν ένα νεφέλωμα. Το πόσο έντονο ή μεγάλο θα μας φανεί το νεφέλωμα αυτό, εξαρτάται από την ικανότητα του τηλεσκοπίου μας, αλλά πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και το πόσο σκοτεινός είναι ο ουρανός στον τόπο παρατήρησής μας.
Διπλό Σμήνος του Περσέα
Πρόκειται για δύο ανοικτά σμήνη, τα NGC869 και NGC884, τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους, ώστε να σχηματίζουν ζευγάρι, γι' αυτό και μιλάμε για το "διπλό σμήνος".
Βρίσκονται κάτω δεξιά από την Κασσιόπη, ώστε θα μπορούσαμε να μιλάμε για σμήνη δικά της. Όμως έτσι όπως έχουν χαραχθεί τα όρια των αστερισμών, αυτά τα σμήνη βρίσκονται μέσα στην περιοχή του αστερισμού του Περσέα. Βρίσκονται σε απόσταση 7.500 ετών φωτός από τη Γη μας και η ηλικία τους εκτιμάται στα 13.000.000 έτη (σχετικά νεαρά). Για ανοικτά σμήνη είναι πολύ πλούσια σε αστέρια διαφόρων χρωματισμών, πράγμα που προσθέτει στην εντυπωσιακή εμφάνισή τους. Κάποια κοπέλα σχολίασε κάποτε βλέποντάς τα ότι μοιάζουν με σκουλαρίκια. Η αλήθεια είναι πως από πάνω τους περνάει ένας κυκλικός σχηματσμός από αστέρια, έτσι ώστε τα δύο σμήνη να φαίνεται σαν να κρέμονται από κάτω του, σαν μενταγιόν κάτω από αλυσίδα.
Εντοπίζονται εύκολα κάτω και δεξιά από τον δ και ε της Κασσιόπης.
ΠΗΓΕΣ
https://www.universetoday.com/36015/messier-52/
https://en.wikipedia.org/wiki/Messier_103
https://en.wikipedia.org/wiki/Andromeda_Galaxy
https://en.wikipedia.org/wiki/Double_Cluster
https://astro.uni-tuebingen.de/